نیترات نقره چیست؟

نیترات نقره یک ترکیب معدنی با فرمول شیمیایی AgNO₃ است. این ماده یکی از مهم‌ترین نمک‌های نقره محسوب می‌شود و در حالت خالص، به‌صورت بلورهای سفیدرنگ و بسیار محلول در آب دیده می‌شود. برخلاف نقره‌ی فلزی، نیترات نقره در برابر نور حساس نیست، اما می‌تواند با مواد آلی در حضور نور، واکنش دهد و لکه‌های سیاه ایجاد کند.

---

۱. مشخصات فیزیکی و شیمیایی نیترات نقره (Silver Nitrate – AgNO₃)

نیترات نقره یکی از پرکاربردترین ترکیبات معدنی فلز نقره است که ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی منحصربه‌فردی دارد. این ویژگی‌ها باعث شده‌اند تا این ماده در صنایع حساس، پزشکی، و آزمایشگاه‌ها بسیار مورد استفاده قرار گیرد.

۱-۱. فرمول شیمیایی و جرم مولی

• فرمول شیمیایی: AgNO₃

• جرم مولکولی: 169.87 گرم بر مول
  این ترکیب شامل یک اتم نقره (Ag⁺)، یک گروه نیترات (NO₃⁻) با ساختار مسطح و پیوندهای رزونانسی است.

۱-۲. ظاهر فیزیکی

• شکل: بلورهای جامد

• رنگ: سفید یا خاکستری مایل به سفید

• بو: بدون بو

• طعم: تلخ و فلزی (اما مزه کردن آن به‌شدت ممنوع و خطرناک است)

۱-۳. نقطه ذوب و تجزیه

• نیترات نقره در ۲۱۲ درجه سانتی‌گراد ذوب می‌شود اما بلافاصله تجزیه می‌گردد:

2AgNO3→2Ag+2NO2+O22AgNO₃ \rightarrow 2Ag + 2NO₂ + O₂2AgNO3​→2Ag+2NO2​+O2​

• در فرآیند تجزیه، فلز نقره، گاز دی‌اکسید نیتروژن (NO₂) و اکسیژن آزاد می‌شود.

۱-۴. انحلال‌پذیری

• در آب به‌شدت محلول است (2160 g/L در دمای ۲۰ درجه سانتی‌گراد)

• در اتانول و گلیسرول نیز تا حدودی محلول است

• محلول آبی آن خاصیت اسیدی بسیار ملایمی دارد و به‌سرعت با یون‌های کلرید رسوب می‌دهد (AgCl)

۱-۵. رفتار نوری و حساسیت به نور

• خود نیترات نقره در محیط‌های خشک نسبت به نور پایدار است.

• اما در حضور مواد آلی یا پوست، نور موجب تجزیه آن شده و لکه‌های خاکستری یا سیاه بر جای می‌گذارد.

• همین ویژگی، اساس بسیاری از کاربردهای آن در عکاسی و چاپ نقره‌ای قدیمی است.

۱-۶. پایداری شیمیایی

• نیترات نقره یک اکسیدکننده قوی است.

• با مواد قابل اشتعال، آلی، سولفیدها، فسفورها، یا آمونیاک می‌تواند ترکیبات انفجاری یا واکنش‌های شدید ایجاد کند.

• در محیط مرطوب یا در حضور نور باید در ظروف قهوه‌ای رنگ نگهداری شود.

۱-۷. سایر ویژگی‌ها

---

۲. روش تهیه

نیترات نقره از واکنش فلز نقره با اسید نیتریک غلیظ به‌دست می‌آید:

3Ag+4HNO3→3AgNO3+2H2O+NO3Ag + 4HNO₃ → 3AgNO₃ + 2H₂O + NO3Ag+4HNO3​→3AgNO3​+2H2​O+NO

---

۳. کاربردهای نیترات نقره

۳-۱. پزشکی و داروسازی

• ضدعفونی‌کننده قوی: برای ضدعفونی زخم‌ها و سوختگی‌ها.

• پیشگیری از عفونت چشمی نوزادان: محلول ۱٪ آن برای جلوگیری از گنوره‌آ چشمی.

• درمان زگیل: با سوزاندن سلول‌های پوستی.

۳-۲. آزمایشگاه‌ها و شیمی تجزیه

• معرف برای شناسایی یون‌های کلرید (تشکیل رسوب سفید AgCl).

• استفاده در واکنش‌های رسوب‌گیری، تیتراسیون، و مطالعات کیفی.

۳-۳. عکاسی سنتی

• یکی از مواد کلیدی در تهیه فیلم‌های عکاسی سیاه‌وسفید (پیش از ظهور دیجیتال).

۳-۴. صنایع شیمیایی

• به‌عنوان کاتالیزور در سنتزهای آلی.

• تهیه ترکیبات نقره‌ای دیگر مانند کلرید نقره و برمید نقره.

۳-۵. آبکاری و متالورژی

• در آبکاری نقره، تولید آیینه، و تجهیزات الکترونیکی حساس.

---

۴. مزایای نیترات نقره

• اثر ضدعفونی بسیار قوی

• پایداری بالا نسبت به نقره فلزی

• قابل استفاده در دامنه وسیعی از کاربردهای صنعتی و تحقیقاتی

• قابلیت انحلال بالا در آب

---

۵. نکات ایمنی و خطرات

• سمی در دوز بالا: باعث تحریک پوست، چشم، و سیستم تنفسی می‌شود.

• خورنده و اکسیدکننده قوی

• در تماس با پوست باعث ایجاد لکه‌های خاکستری یا سیاه می‌شود (نقره زیرپوستی).

• باید در ظروف تیره و دربسته نگهداری شود.

• استنشاق یا بلع آن خطرناک است.

---

۶. بسته‌بندی و نگهداری

• بسته‌بندی در ظروف شیشه‌ای یا پلاستیکی مقاوم به نور و هوا

• نگهداری در محیط خشک، خنک و دور از مواد آلی و قابل اشتعال

• بسته‌های ۵۰ گرمی، ۱۰۰ گرمی، ۵۰۰ گرمی، و صنعتی (۱ کیلوگرم به بالا)

---

۷. بازار و قیمت

• قیمت نیترات نقره بسته به خلوص، برند، و مقدار خرید متغیر است.

• در بازار جهانی، به‌عنوان یکی از نمک‌های گران‌قیمت شناخته می‌شود.

• کاربردهای صنعتی، آزمایشگاهی و پزشکی باعث تقاضای بالای آن در بازار جهانی شده است.

📚 منابع علمی و معتبر

1. PubChem – U.S. National Library of Medicine

🔗 https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Silver-nitrate
– اطلاعات دقیق درباره ساختار مولکولی، خواص فیزیکی، سمیت و کاربردها

2. Sigma-Aldrich (Merck Group)

🔗 https://www.sigmaaldrich.com
– برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS)، کاربردهای آزمایشگاهی و صنعتی، قیمت‌گذاری جهانی

3. Royal Society of Chemistry – ChemSpider

🔗 http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.22814.html
– اطلاعات ساختار شیمیایی، نقطه ذوب، انحلال‌پذیری و واکنش‌پذیری

4. CRC Handbook of Chemistry and Physics – 102nd Edition

– یکی از منابع اصلی خواص فیزیکی مواد شیمیایی در سطح دانشگاهی

5. The Merck Index – An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals

– اطلاعات ترکیبات دارویی و صنعتی شامل کاربرد نیترات نقره در پزشکی و داروسازی

6. IUPAC – International Union of Pure and Applied Chemistry

🔗 https://iupac.org
– تعاریف رسمی، نام‌گذاری سیستماتیک، خواص استاندارد نیترات نقره

7. Hazardous Substances Data Bank (HSDB)

– جزئیات مربوط به خطرات، سمیت، نحوه مواجهه و دستورالعمل‌های ایمنی

8. Journal of the American Chemical Society (JACS)

– مقالات پژوهشی درباره کاربرد نیترات نقره در نانوذرات و سنتزهای آلی

9. Elsevier – ScienceDirect Articles

🔗 https://www.sciencedirect.com
– کاربردهای صنعتی و پیشرفته نیترات نقره در فناوری نانو، پزشکی و محیط زیست