خرید دی اکسید سلنیوم | قیمت روز + ارسال سریع | شیمیایی خورشید
🧪 معرفی دی اکسید سلنیوم (SeO₂)
دی اکسید سلنیوم ترکیب معدنی با فرمول SeO₂ است که سلنیوم را در حالت اکسایش +4 دربر می‌گیرد. این ماده معمولاً به صورت پودر سفید یا بلورهای بی‌رنگ یافت می‌شود و در تماس با رطوبت هوا، بوی شبیه به دی‌اکسید گوگرد (SO₂) از خود متصاعد می‌کند.
🧪 مشخصات فیزیکی و شیمیایی کامل دی اکسید سلنیوم (SeO₂)
| ویژگی | مقدار / توضیح |
|---|---|
| فرمول شیمیایی | SeO₂ |
| نام IUPAC | Selenium dioxide |
| شماره CAS | 7446-08-4 |
| جرم مولی | 110.96 g/mol |
| شکل ظاهری | جامد سفید یا بی‌رنگ (پودر بلوری یا گرانولی) |
| بو | بویی تند و شبیه به SO₂ (تحریک‌کننده) |
| چگالی | 3.95 g/cm³ (در دمای اتاق) |
| نقطه ذوب | حدود 340 °C (ممکن است پیش از آن تصعید شود) |
| نقطه جوش / تصعید | حدود 315 °C – در واقع، مستقیماً از جامد به بخار تبدیل می‌شود |
| فشار بخار | نسبتاً بالا در دمای اتاق – عامل اصلی تصعید آسان آن |
| ساختار بلوری | تتراگونال (Tetragonal) – زنجیره‌های خطی از اتم‌های SeO |
| انحلال‌پذیری در آب | محلول، تشکیل محلول اسیدی (سلنوز اسید – H₂SeO₃) |
| انحلال‌پذیری در حلال‌های آلی | محلول در الکل، اتر، و اسیدکلریدریک رقیق |
| رفتار گرمایی | تصعید مستقیم بدون ذوب کامل – قابل خالص‌سازی با روش Sublimation |
| واکنش‌پذیری | اکسیدکننده نسبتاً قوی – در واکنش‌های آلی و معدنی شرکت می‌کند |
| واکنش با بازها | تشکیل یون‌های سلنیت: SeO₂ + 2OH⁻ → SeO₃²⁻ + H₂O |
| پایداری شیمیایی | نسبتاً پایدار در شرایط خشک – در حضور رطوبت و گرما ناپایدار |
| خواص نوری | بلورها ممکن است در نور UV دچار تخریب جزئی شوند |
| سمیت | نسبتاً بالا – تماس با پوست، بلع یا استنشاق بخارها خطرناک است |
| میزان تصعید | در دمای بالا بخار سفید تولید می‌کند که تحریک‌کننده‌ی ریه و چشم است |
🔬 ساختار مولکولی و پیوندها
-
اتم سلنیوم در این ترکیب با دو اتم اکسیژن پیوند دارد.
-
ساختار مولکولی SeO₂ در فاز جامد به‌صورت زنجیره‌های خطی از Se و O است.
-
در فاز گازی، ساختار به شکل خمیده (bent) با زاویه 120 درجه بین پیوندهای Se–O است.
-
پیوندهای Se=O خاصیت قطبی دارند که عامل انحلال‌پذیری خوب آن در آب است.
⚠️ خصوصیات ایمنی و نگهداری
| ویژگی | توضیح |
|---|---|
| پایداری در انبار | نیازمند ظرف کاملاً دربسته، دور از رطوبت |
| خطرات استنشاق | بخارهای حاصل از تصعید سمی و تحریک‌کننده‌اند |
| خطرات تماس پوستی | ممکن است باعث قرمزی، التهاب و حساسیت شود |
| احتیاط در حمل و نقل | باید در بسته‌بندی ایمن، دور از حرارت و نور مستقیم نگهداری شود |
📌 جمع‌بندی علمی
دی اکسید سلنیوم ماده‌ای با ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاص است که:
-
دارای رفتار تصعیدی در دمای پایین است (مانند ید یا نفتالین)
-
به‌عنوان اکسیدکننده ملایم در شیمی آلی عمل می‌کند
-
در صنعت شیشه و نیمه‌هادی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد
-
به‌دلیل سمیت، نیاز به احتیاط بالا در نگهداری و مصرف دارد
⚙️ کاربردهای گسترده دی‌اکسید سلنیوم
🧪 1. صنایع شیمی آلی و سنتز آلی
| کاربرد | توضیح |
|---|---|
| عامل اکسیدکننده | اکسیداسیون آلدهیدها، کتون‌ها، و برخی ترکیبات حلقوی در سنتز داروها |
| تولید سلنیدها و سلنیت‌ها | استفاده به عنوان پیش‌ماده در ترکیبات سلنیومی |
| کاتالیز در فرآیندهای آلی خاص | برای کنترل استریوشیمیایی و سنتز انتخابی |
✅ مزیت: عملکرد انتخابی، تصعید آسان برای خالص‌سازی
🎨 2. رنگ‌های شیشه و لعاب
| کاربرد | توضیح |
|---|---|
| ایجاد رنگ قرمز در شیشه | تولید رنگ قرمز-صورتی در شیشه‌های خاص (به‌ویژه شیشه‌های هنری) با ترکیب SeO₂ و کادمیوم یا گوگرد |
| پوشش‌های لعابی سرامیکی | برای رنگ‌دهی یا اصلاح رنگ در لعاب‌ها |
✅ ویژگی: پایداری رنگ در برابر حرارت
⚗️ 3. سنتز مواد نیمه‌رسانا و الکترونیکی
| کاربرد | توضیح |
|---|---|
| پیش‌ماده در تولید سلنیدها | مثل CuInSe₂، ZnSe و CdSe که در سلول‌های خورشیدی یا نیمه‌هادی‌ها کاربرد دارند |
| کاربرد در لایه‌نشانی شیمیایی بخار (CVD) | به عنوان منبع بخار سلنیوم |
✅ نقش کلیدی: در نانوپوشش‌ها و ترکیبات فوتوالکترونیک
🔬 4. کاربردهای تحقیقاتی و دانشگاهی
| کاربرد | توضیح |
|---|---|
| مدل‌سازی واکنش‌های اکسیداسیون–کاهش | در آزمایشگاه‌های شیمی معدنی |
| آموزش رفتار مواد تصعیدشونده | به‌عنوان نمونه کلاسیک ماده‌ای که بدون ذوب مستقیماً بخار می‌شود |
| مطالعه سمی‌سازی سلنیوم در زیست‌شناسی | کنترل‌شده در پژوهش‌های زیستی و کشاورزی |
✅ ویژگی‌ها و مزایای برجسته
-
تصعید آسان در دمای پایین (برای تقطیر و خالص‌سازی)
-
رفتار اکسیدکننده در دمای اتاق
-
واکنش‌پذیری بالا در واکنش‌های آلی
-
تولید رنگ قرمز ثابت در لعاب و شیشه
-
منبع سلنیوم در واکنش‌های صنعتی و دانشگاهی
⚠️ نکات ایمنی
| خطرات | توضیح |
|---|---|
| سمیت استنشاقی | بخارات تحریک‌کننده چشم، بینی، و ریه‌ها |
| سمیت پوستی | در تماس مستقیم با پوست ممکن است باعث التهاب شود |
| خطر بلع | بسیار سمی در صورت بلع – نیاز به اقدامات فوری |
| شرایط نگهداری | در ظرف دربسته، دور از رطوبت، در مکان خشک و خنک نگهداری شود |
| وسایل محافظتی | استفاده از ماسک، عینک ایمنی و دستکش ضروری است |
📦 اشکال تجاری و بسته‌بندی
-
پودر سفید بلوری در قوطی‌های پلیمری مقاوم به نور
-
بسته‌بندی‌های 25، 100، 500 گرمی یا 1 کیلویی
-
عرضه در ظروف شیشه‌ای برای مصارف آزمایشگاهی
📚 منابع معتبر
-
PubChem – Selenium Dioxide
🔗 https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/24007 -
Sigma-Aldrich – SeO₂
🔗 https://www.sigmaaldrich.com/IR/en/product/aldrich/229865 -
Royal Society of Chemistry – Compound Data
🔗 https://www.rsc.org/periodic-table/compound/selenium-dioxide -
ScienceDirect – SeO₂ in Organic Synthesis
🔗 https://www.sciencedirect.com/topics/chemistry/selenium-dioxide -
Handbook of Reagents for Organic Synthesis – SeO₂ as Reagent
(Wiley)